Nhu cầu nhân lực trong ngành Năng lượng tái tạo tiếp tục tạo bất ngờ - Mặt trời chưa bao giờ hết nóng trên mái trường Đại học Điện lực

Cơ quan Năng lượng tái tạo quốc tế (IRENA) mới đây vừa công bố báo cáo hàng năm khảo sát hiện trạng việc làm trong ngành Năng lượng tái tạo (NLTT) năm 2020. Trong đó, hiện trạng việc làm tính đến cuối năm 2019 được tổng hợp chi tiết đến từng ngành mũi nhọn như Năng lượng mặt trời, Điện gió, Nhiên liệu sinh học, Thủy điện. Những số liệu này là cơ sở tham khảo cho khung chính sách về NLTT từ năm nay 2020. Đặc biệt, trong báo cáo này, vấn đề đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao vai trò cải thiện chất lượng của giảng viên, bài giảng được nhấn mạnh một cách trực tiếp. Dưới đây là tổng hợp ngắn gọn về báo cáo này.

Những con số rất ấn tượng có thể thấy rõ:

  • 11.5 triệu việc làm trong ngành NLTT năm 2019
  • 38% số việc làm thuộc về Trung Quốc
  • 3.8 triệu việc làm trong công nghiệp điện mặt trời (PV)

Những tóm tắt chính trong báo cáo thường niên của IRENA 2020 đã cho thấy rõ nhu cầu về nhân lực ngày một cao trong ngành NLTT:

  • Cuối năm 2019, số lượng việc làm trong ngành NLTT là 11.5 triệu, tăng 0.5 triệu so với cuối năm 2018. Đặc biệt, nữ giới chiếm 32% trong tổng số việc làm. Chi tiết hơn, công việc liên quan đến STEM (về khoa học, công nghệ, kỹ sư, toán học)  có 28% nữ giới, trong khi đó, công việc hành chính, tỉ lệ nữ giới là 45%.

Hình 1. Tỉ lệ nữ giới trong ngành NLTT nói chung và điện gió nói riêng theo tính chất công việc.

  • Hầu hết các công việc được tạo ra tập trung trong một nhóm nhỏ các quốc gia phát triển nóng, nhưng lợi nhuận mang lại từ các công việc này đang ngày một mở rộng trên khắp thế giới đặc biệt trong lĩnh vực PV. Đáng chú ý, Châu á chiếm 63% tổng số việc làm trong ngành NLTT.

Hình 2. Phân bố tổng số công việc NLTT trên toàn thế giới và sự tập trung vào một số quốc gia, trong đó đặc biệt là các quốc gia Châu Á.

  • Mặc dù các nghiên cứu cụ thể còn ít, tuy nhiên NLTT độc lập phân tán đang tạo ra số lượng việc làm ngày càng lớn. Điều này góp phần thúc đẩy việc làm trong các ngành liên quan, hoặc sử dụng năng lượng từ chế biến nông sản, chăm sóc sức khỏe đến truyền thông, thương mại trong cộng đồng địa phương xa xôi hẻo lánh.
  • Điện mặt trời đang là điểm phát triển nóng nhất so với các nguồn NLTT khác với tăng trưởng 33% trong năm 2019. 87% tổng số lượng việc làm về điện mặt trời tập trung vào 10 nước phát triển nóng, trong đó có Việt Nam.

Hình 3. Việt Nam đang là một trong những quốc gia có tổng số việc làm NLTT lớn trên thế giới, đặc biệt là trong lĩnh vực Điện mặt trời.

  • Số lượng việc làm liên quan đến sản xuất Ethanol và xăng sinh học (biodiesel) tăng lần lượt 2% và 13% trong năm 2019. Tổng số việc làm liên quan đến nhiên liệu sinh học nói chung đã vượt qua 2.5 triệu trên toàn thế giới. Sản xuất nhiên liệu sinh học và chuỗi cung ứng hỗ trợ đều tăng mạnh ở các nước truyền thống như Braxin, Colombia, Malaisia, Philipinesm hay Thái Lan nhưng lại có xu hướng giảm tại Mỹ và liên minh Châu Âu.
  • Số lượng việc làm liên quan điện gió là 1.2 triệu, trong đó 21% là nữ giới. Các dự án điện gió đất liền vẫn tiếp tục được xây dựng, trong khi các dự án điện gió ngoài khơi đã và đang xuất hiện ngày một nhiều. 18 quốc gia trên thế giới đã xây dựng các dự án điện gió ngoài khơi nhờ vào sự mở rộng nhanh các chuỗi cung ứng thiết bị, dịch vụ.

Hình 5. Tổng quan về số lượng việc làm NLTT trên toàn thế giới cuối năm 2019. Điện gió rất tiềm năng nhưng chưa thể hiện được so với các ngành khác.

  • Thủy điện đang chiếm tỉ trọng lớn về công suất lắp đặt và vận hành trong ngành NLTT, tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng cả về công suất và lượng việc làm đều chậm dần. Lượng việc làm trong ngành thủy điện ổn định ở mức 2 triệu và hầu hết trong lĩnh vực vận hành và bảo dưỡng.

Hình 6. Tỉ lệ công việc trong ngành Thủy điện giữa các quốc gia trên thế giới. Tỉ lệ này vẫn sẽ giữ ổn định trong các năm tới do tính chất công việc tập trung vào vận hành và bảo dưỡng.

  • Việc xây dựng các kỹ năng cơ sở cần thiết cho công cuộc chuyển đổi sử dụng năng lượng từ hóa thạch sang NLTT là rất cần thiết đòi hỏi phải có ngày càng nhiều các khóa đào tạo nghề, kỹ năng chuyên sâu cho giảng viêc. Chương trình giảng dạy phải ngày một đi sâu vào thực tế và phải kết hợp các công nghệ truyền thông quảng bá với việc học từ xa phù hợp với đặc thù của ngành NLTT.
  • Đại dịch COVID-19 không những là khó khăn mà là một cơ hội để tăng cường các khung chính sách về NLTT nhằm đạt được các mục tiêu về xã hội, kinh tế và môi trường.

Theo báo cáo thường niên 2020 của IRENA, các cơ sở đào tạo đại học và cao đẳng tại Việt Nam cần khẳng định vai trò tiên phong đón đầu cuộc cách mạng chuyển dịch năng lượng từ hóa thạch sang tái tạo này. Khoa Công nghệ năng lượng-Trường Đại học Điện lực luôn nắm bắt và dẫn đầu xu hướng, quyết tâm là đơn vị đào tạo trung tâm để mang lại nguồn nhân lực chất lượng cao nhất kịp thời cung ứng cho nhu cầu ngày một tăng trong những năm tới. Bám sát Nghị Quyết 55/NQ-TW và hướng đến các chương trình hành động cụ thể của Nghị quyết 140/NQ-CP, Giảng viên và Sinh viên Khoa Công nghệ năng lượng-Trường Đại học Điện lực luôn sẵn sàng tâm thế của người chiến sĩ trong lĩnh lực NLTT.